“Дэлхий ба глобалчлал”

Хичээл: “Олон улсын бизнес”
Анги: "S35"
Багш: Ш.Болормаа
Гүйцэтгэсэн: S35 М.Энхболд
Улаанбаатар хот 2010 оны 9 сар

Гарчигнаас утгыг нь харах юм бол нэг л юмыг хоёр талаас нь хэлээд байгааг анзаарч ойлгох байх. “Global” гэж англиар дэлхий нийтийн, тал бүрийн, дэлхий дахины гэсэн утга санааг агуулж байна. Дэлхий гэдэг маань цорын ганц ухагдахуун. Дэлхий, дэлхий нийтийн гэх дээрх хоёр үг нэгэн цагт тэс өөрөөр хүнд хүрдэг байсан бол жил ирэх тусам нэг л зүйлийн тухай ойлголт бий болжээ.
Мэдээж хэрэг хүн төрөлхтөн нэгэн цагт нэг газраас үүссэн улбаатай ч амьдрах газар, идэх хоолоо даган хаа сайгүй тархан сууршиж, өөр өөрийн хэл, ёс заншил, амьдралын хэв маягтай болсон төдийгүй өөр хоорондоо дайсагналцан, булаалдаж улам бүр холдох цаг байсан авч олон зуун жилийн явцад сууршин улам бүр ойртож бие биенээсээ хамааралтай амьдрах болсон.
Бидний амьдардаг орон зай өөрч, өмсдөг хувцас, иддэг хоол, сонсдог дуу, уншдаг ном, амьдралын хэв маяг улам бүр ижил төстэй болж байна. Хот, суурин газруудын амьдралын хэмнэл дөрөвхөн жилийн дотор маш их өөрчлөгдсөнийг танд дараах тоо баримт харуулна. Монголчууд 4 жилийн өмнөхтэй харьцуулахад гадуур хооллоход зарцуулах зардал нь 4 дахин нэмэгджээ. Энэ нь ажилдаа зарцуулах цагтай шууд хамааралтай байна. Зөвхөн энэ өөрчлөлтийг дагаад л хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний зах зээл, нийтийн хоолны үйлчилгээний зах зээл шинэ шатандаа гарчээ. Зөвхөн зоогийн газруудын нийт үйлдвэрлэлийн хэмжээ сүүлийн 4 жилд 40 гаруй хувиар нэмэгдэж 38.8 тэрбум төгрөгт хүрчээ. Хэдхэн жилийн өмнө шарсан төмс буюу чипс гэдэг зүйлийг огт мэддэггүй байсан бол 2004 онд ийм төрлийн төмсний борлуулалт 2694.9 тн хүрчээ. Үүнтэй адил үзэгдэл коктейл, тамир тэнхээ оруулах хүйтэн ундаа, мөстэй цай, йогурт зэрэг бүтээгдэхүүн дээр ажиглаж болно. Энэ их хурдацтай хөгжиж ойртож байгаа нийгэмд бид алдах бас онох болно. Гэвч чухам юуг нь алдаж бас юу хожих билээ гэдгээ сайн бодож одооноос бодлоготойгоор шат дараалсан арга хэмжээ авах нь чухал.
За байз энгийнээр бодоод үзье бид юу хожих вэ?
Шинэ техник технолог, цаг хугацаа, гадаад харилцаа, эдийн засаг бараг бүх зүйлийг маш хурдацтай хөгжүүлж чадах юм байна гайхалтай.
За тэгвэл юу алдах билээ?
Ёс заншил, хэл соёл, үндэс угсаа магадгүй нутаг орноо алдаж болох нээ. Бид эх нутаг үгүй, эх хэл үгүй бол хэн билээ. Энэ их төвлөрлийг бид бусдад уусаж үгүй болохгүй бас бусдаас дутаад байхааргүй мэргэн ухаанаар тэсэж үлдэх хэрэгтэй.
Глобалчлал хэр гvнзгий явагдаж байгаа вэ? Ямар орнууд илvv их глобалчлагдаад байгаа вэ? Хамгийн бага глобалчлагдаад байгаа ямар орнууд байгаа вэ? Яагаад? зэрэг асуудлуудад хариулах шаардлага зайлшгvй урган гарч байна. Глобалчлалын шалгуур vзvvлэлтийн талаар хийсэн мэр сэр цєєхєн оролдлого байгаа хэдий ч тэд ихэвчлэн олон улсын худалдаа, хєрєнгє оруулалтад анхаарч дэлхий нийтийн глобалчлалын бусад олон асуудлуудыг орхигдуулдаг. Энэхvv хийдлийг арилгаж, дээрхи асуултанд хариулт єгєх vvднээс олон улсын хэмжээнд нэр хvндтэй Кернегийн Гадаад бодлогын сэтгvvлийн газар хєгжингvй болон дэлхий дахинд шинээр vvсч буй гол гол зах зээлийн орнуудын интеграцчлалын тvвшинг тогтоох замаар глобалчлалын индексийг боловсруулжээ. Глобалчлалын индексийг илvv бодитой болгохын тулд мэдээллийн технологи, санхvv, худалдаа, улс тєр, аялал жуулчлал, харилцаа холбооны хөгжлийн vзvvлэлтvvдийг харьцуулан судалсан байна.

Судалгааны явцад тэд олон гайхалтай зvйлvvдийг олж илрvvлсэн байна. Тухайлбал, тэдний хийсэн судалгаагаар дэлхийн хамгийн илvv глобалчлагдсан орнуудын хvн амын орлого глобалчлалд бага ороод байгаа орнуудын хvн амын орлоготой харьцуулахад илvv тэгш хуваарилагдсан байна. Энэ нь хєгжиж буй орнууд глобалчлалын уршгаар улам ядуурч, тэдгээрийн хvн амын орлогын хуваарилалт улам тэгш бус болж тvvнд тvvх, эдийн засаг, нийгэм, боловсролын бодлого чухал нєлєєтэй гэж vзэж байсан нийтлэг vзэл бодлыг няцааж байна. Тvvнээс гадна хамгийн их глобалчлагдсан орнуудад ихэнхдээ жижиг орнууд орсон байна. Учир нь жижиг орнууд илvv нээлттэй байж дотооддоо байхгvй бараа, vйлчилгээ, хєрєнгє олж авч байгаатай холбоотой. 2000 оны байдлаар Сингапур хамгийн их глобалчлагдсан орон болсон бєгєєд тvvний дараагаар Нидерланд, Швед, Швейцар орж байв. Харин vvний эсрэгээр АНУ глобалчлагдсан орнуудын дунд 12 дугаар байранд орсон байна. 1973 онд их том хямрал болсон гэсэн Монголчууд огт мэдээгүй өнгөрсөн. Энэ нь нефтээр хамгаалуулсан социалист системийн бамбайн дор байснаас тэр. Коммунист ертөнцийн эдийн засаг дэлхийнхээс тусдаа байлаа. Харин одоо бол Монголчууд дэлхийн хаанаас л бол хаанаас хамааралтай. Ялангуяа гадаад худалдааныхаа хагасыг хийдэг Хятад, шатахуунаар бүрэн хамааралтай Орос хоёроос бүр онцгой. 1990 онд засгийн газрын тогтоолоор мөнгөний ханшийг хоёр дахин унагаж байхад нийгмийн тун цөөн хэсэг хамаарах тун ч жаахан хуримтлал аюулд учирч байв. Тэр үеийн хамгийн том хадгаламжтай хүн 30 мянган доллартой байсан гэдэг. Өнөөдөр монгочуудын зөвхөн дотоодын банкинд хадгалуулсан хуримтлал 1.3 тэр бум долларт хүрч байна.
Нэгдлийн төлөө хүн төрөлхтөн нэгдэн ажиллаж байна. засгийн газрууд манай танай гэлгүй хамтарч байна. улс орон болгонд <<эерэг>> сөрөг хүчнүүд хамтарч байна. Хамтаараа сууж яваа завь хөнтөрвөл танай манай гэлтгүй бүгдээрээ үйнэ гэдгийг ойлгож байна. Ийм үед популизм биш эрүүл ухаан л аварна. Дайрч ороход хүмүүсийг хөөргөхийн тулд популизм хэрэгтэй байдаг л даа. Харин одоо бид хамгаалалтын үед байна. Амьдрал нулимсанд хууртдаггүй гэгчээр хямрал, глобалчлал популизмд автахгүй.

Эх сурвалж:
Баабар ингэж өгүүлэв DDC 320.011 Б-332
http://www.olloo.mn/modules.php?name=News&file=article&sid=55204
http://origo.mn/24tsag/2007/09/17/9508